|
|
 |
People and Culture |
 |
| |
|
Wstęp Do góry
W ciągu pięciu tysiącleci, Mandalorianie walczyli z tysiącami armii w tysiącach systemów. Nauczyli się mówić we wszystkich językach i przyswoili technologię oraz taktykę z każdej wojny. I mimo tego ogromnego wpływu innych kultur, braku własnej planety, ich język nie tylko przetrwał, ale prawie się nie zmienił. Ich sposób życia i filozofia
nie zostały naruszone; ideały, rozumienie rodziny, tożsamości, narodu zostały tylko wzmocnione. Zbroja nie jest tym, co czyni Mandalorianina. To tylko symbol niewzruszonego, niezniszczalnego serca.
(Mandalorianie: Tożsamość i język, opublikowane przez Galaktyczny Instytut Antropologii)
Początki Do góry
 Mandalorianie to lud pełen przeciwieństw. Mają bardzo silną tożsamość, ale nie są stricte rasą. Nie mają państwa, są rozrzuceni po całej galaktyce. Wojownicy, których wielu się obawia, jednak cenią sobie rodzinne życie i przygarniają sieroty wojenne, zamiast zabijać je jak czynią to inne rasy. Ta dziwna mieszanka pragmatyzmu, brutalności i miłości do rodziny sprawiają, że wielu nie rozumie Mando`ade. Nie są też pierwotnymi Mandalorianami. Antropologowie nie są zgodni co do ich korzeni; czy rozpoczęli swoje dzieje jako ludzie, czy, jak niektórzy naukowcy wciąż twierdzą, szaroskóre humanoidy? Która wersja nie byłaby prawdziwa, są nomadzkim narodem złożonym głównie z ludzi. Dla większości ras, kultura jest wyjątkowym wyrażeniem ich jestestwa. Jeśli pozwolą zdominować się innej kulturze, przyjmą jej tradycje i obyczaje, ciągle podążają za niektórymi swoimi nawykami. Ale Mandalorianie są wyjątkiem - zaadaptowali kulturę i nie wyobrażają sobie innego życia. Najbliższą w tym frakcją, paradoksalnie, są Jedi - z którymi
Mando`ade prowadzili tyle konfliktów i wojen. Czymkolwiek kierowali się pierwsi ludzie przyswajając zwyczaje i język Mandalorian, zawsze akceptują kogokolwiek chcącego podążać za ich zasadami, niezależnie od rasy. Wierzą, że jesteś tym, kim czyni Cię Twoje zachowanie, a nie jako kto się urodziłeś. Mimo to, dominującą rasą wśród nich są ludzie, a większość z nich pochodzi z Concord Dawn i okolicznych planet. Może to sugerować, że konkretne społeczności zostały wchłonięte przez Mandalorian lub do nich dołączyły. Concord Dawn to dobry przykład. Jango Fett, jedna z najbardziej znanych postaci wśród Mandalorian, był adoptowany, mimo to jego geny wskazywały na wiele podobieństw z ludźmi tego systemu. Nieświadomie, Mandalorianie zwykle cenili u partnerów cechy takie jak dyscyplina, bliskość z rodziną, niezwykłe zdolności fizyczne i lojalność.
Wojowniczy Nomadzi Do góry
 Nomadzi bardziej cenią mobilność niż nieruchomości - ten aspekt ich nastawienia charakteryzuje tą społeczność nawet po osiedleniu na Mandalore. Nawet żyjąc dłuższy czas w jednym miejscu, ich charakter nomadów ciągle się zachowuje. Dla ludu nomadów-wojowników nieuchronne jest powiązanie z zawodem najemnika. Przez wieki Mando`ade - dzieci Mandalora, jak sami siebie nazywają - byli widziani jako łowcy głów i zabójcy. Nie wszyscy Mandalorianie jednak spędzali życie jako najemni żołnierze. Ta część ich historii jest dość młoda, mieli także wiele innych funkcji związanych z żołnierką dających im chleb, podczas gdy nie byli na wojnie. Wielu rozrzuconych po galaktyce pracowało jako twórcy broni, ochroniarze lub wypełniając inne obowiązki, które były zbyt niebezpieczne dla innych. Wielu pozostało w sektorze Mandalore, pracując w polu lub w fabrykach. Mimo to, każdy z nich był gotowy dołączyć do armii w mgnieniu oka. Przez długi czas, wielu powątpiewało w nomadzką naturę Mandalorian ze względu na ich osiedlenie na Mandalorze. Praktyczność znaczyła jednak więcej niż tradycja. Mandalorianie rozpraszają się, aby pozbawić wroga konkretnego celu. Mimo mnóstwa ataków, które miały ich wyeliminować, ukryci Mandalorianie zawsze powracali. Mimo, że zarabiają na życie jako żołnierze, większość walk Mandalorian jest związana z ich własnymi celami, nie z powodu innych. Jednak, chociaż są bezwzględnymi przeciwnikami, pokazują swoją łagodną stronę przygarniając osierocone w wojnie dzieci.
Co czyni Mandalorianinem Do góry
Geografia spełniała niejasną rolę w kształtowaniu mandaloriańskiej tożsamości. Mimo, że Mandalore jest uznawana za ich rodzinną planetę, wielu Mandalorian nigdy jej nie widziała ani się tam nie urodziła. Ich społeczność nie skupia się na miejscu urodzenia, rasie, obywatelstwie. Mando`ade nie mają więc stanów w rozumieniu współczesnych polityków. Przywiązują za to wagę do czynów i osiągnięć - Mandalore, czyli przywódca klanów, jest najbliższym odpowiednikiem głowy państwa. Mimo tego, Mandalorianie są charakterystyczni dla każdego, kto ich zobaczy. Mando`ade uważają poniższe sześć zasad - Resol`nare - za najważniejsze w byciu Mandalorianinem: broń siebie i swojej rodziny, wychowaj swoje dzieci na Mandalorian, noś zbroję, mów w Mando`a, pomagaj klanowi i na wezwanie stań u boku Mandalore'a. Każdy, kto podąża tymi zasadami jest uznawany za Mando`ad. Ważne jest, aby kierować się nimi w codziennym życiu, nie tylko o tym mówić. Jak na lud nie przywiązujący żadnej wagi do rang i hierarchii, potrafią ściśle współpracować w walce. Indywidualność, tak ważną w życiu, odkładają na bok i robią wszystko, aby osiągnąć cel. Intuicyjny podział rang następuje niemal bez zastanowienia i skupia się na umiejętnościach a nie ambicjach jednostek. Ta prostota jest jedną z rzeczy czyniących ich tak dobrymi wojownikami. Automatycznie skupiają się wokół ludzi o podobnym toku myślenia i genetycznych predyspozycjach, co wzmacnia te cechy. Im bardziej współpracują na polu walki, tym bardziej prawdopodobne, że przeżyją, aby dać potomków o podobnych atrybutach.
Mandaloriańskie społeczeństwo Do góry
 W języku Mandalorian nie ma płci. Odzwierciedla to równość kobiet i mężczyzn i brak podziału ról, jak to zwykle bywa. Mężczyźni są wojownikami i wychowywać synów w tym duchu. Kobiety opiekują się domem gdziekolwiek się nie znajdą i wychowują córki. Ale one także powinny umieć walczyć, aby bronić domu, kiedy mężowie są poza nim. Jeśli nie mają dzieci, oczekuje się, że będą spełniać obowiązek obrony i walki. Nie jest zaskakujący ideał kobiety według Mandalorianina - nie delikatna i wdzięczna, ale silna, wytrzymała i odważna. Wśród kobiet słowo laandur (delikatna) jest częstym wyzwiskiem. Zasugerowanie, że kobieta jest złą matką, kiepską wojowniczką czy laandur doprowadzi do bolesnego dowiedzenia się, jak jest naprawdę. Małżeństwo powinno trwać do śmierci - co wśród wojowników często następuje dość szybko - i zwykle odbywa się, gdy Mandalorianie skończą 16 lat. Para wstępuje w związek wypowiadając
sobie nawzajem następujące słowa:
Mhi solus tome - Razem jesteśmy jednością
Mhi solus dar`tome - Osobno jesteśmy jednością
Mhi me`dinui an - Podzielimy się wszystkim
Mhi ba`juri verde - Wychowamy wojowników
Mimo nacisku na wierność i czystość przedmałżeńską, Mandalorianie są zaskakująco wyrozumiali i stosunkowo obojętni wobec nieprawego pochodzenia. Cenią działanie i pragmatyzm ponad słowa i intencje, zwracając uwagę na twierdzenie "aliit ori`shya tal`din" - rodzina to więcej niż krew. To przypomina, że ważne jest życie z rodziną, co wjaśnia ich chęć do adopcji a nawet przyjmowania dorosłych w krąg Mando. Z tak dużą ilością wdów i sierot w mandaloriańskim społeczeństwie, napływ odpowiednich mężczyzn jest nie tylko mile widziany, ale i konieczny. Adopcja następuje prosto, podobnie jak małżeństwo - W trakcie ceremonii adopcyjnej gai bal manda (imię i dusza) następuje deklaracja ni kyr`tayl gai sa`ad (przyjmuję twoje imię jako imię mojego dziecka). To, i podążanie za sześcioma zasadami wystarczy, aby zostać Mandalorianinem. Jednak tak samo jak możliwe jest zostanie Mandalorianinem, tak samo można stracić ten status. Wygnanie to rzadka, ale straszna kara.
Mandaloriańska Rodzina Do góry
"Ich definicja potomka lub rodzica polega bardziej na związkach niż urodzeniu. Adopcja jest popularna, a przyjmowanie wojennych sierot jako własne dzieci jeśli zaimponują najemnikom normalne." (Mandalorianie: Tożsamość i jej wpływ na genom, opublikowane przez Galaktyczny Instytut Antropologii)
W wyjątkowych przypadkach, jak opuszczenie czy ignorowanie rodziny, partnerzy mogą się rozstać poprzez proste zadeklarowanie bycia shuk`la riduurok (rozbitą miłością). Dzieci mogą także wyrzec się rodziców przez nazwanie ich dar`buir (już nie ojciec/matka). Jest to rzadkie i zwykle następuje po porzuceniu lub czynie hańbiącym rodzinę. Jeśli pierwsze dziecko to syn, rodzice mogą poczekać osiem lat przed spłodzeniem kolejnego potomka, dopóki pierwszy syn nie dorośnie aby towarzyszyć ojcu i szkolić się na wojownika i osiągnie dorosłość w wieku 13 lat. Wtedy jego ojciec może zająć się kolejnym dzieckiem. Po skończeniu 13 roku życia, dzieci obu płci przystępują do rytuału przejścia, sprawdzającego ich umiejętności walki i przeżycia, co czyni ich dorosłymi. Jeśli pierworodnym jest dziewczynka, para może starać się o syna zaraz po jej urodzeniu. Córka pozostaje ze swoją matką aż do swojego małżeństwa. Jednak jeżeli rodzice mają tylko córki, będą one trenowane przez swojego ojca dokładnie tak jakby były chłopcami. Chłopcy przyjmują swoje pierwsze lekcje od matek przed skończeniem ośmiu lat, więc jej umiejętności są bardzo ważne. Para zobowiązuje się do wychowywania wojowników i jest to bardzo istotne. Od kobiet oczekuje się nauczenia córek walki, ale ojcowie także mają swój wkład. Mimo ich bardzo męskiej reputacji, Mandaloriańscy mężczyźni odgrywają bardzo ważną rolę w wychowaniu swoich dzieci. Wielu ma bardzo silny instynkt ojcowski, jedną z bardzo cenionych cech. Rolą rodziców jest wpojenie dzieciom umiejętności potrzebnych do przeżycia, mandaloriańskiej kultury i języka i przygotowanie ich do wychowania własnych potomków. Starsi uczą dzieci najważniejszych idei - lojalności dla klanu i rodziny, samodyscypliny, odwagi i szacunku dla swojego dziedzictwa. Mandaloriański sposób na życie jest niebezpieczny, a wdowy i sieroty się zdarzają. Rodziny nie wahają się przyjmując osierocone dzieci, a samotne kobiety i mężczyźni odczytują jako swój obowiązek małżeństwo z wdowami czy wdowcami.
Religia i duchowość Do góry
 Mandalorianie niegdyś byli bardzo religijni, ale zerwanie z dawnym fanatyzmem i uwielbienie walki zmieniło wiarę współczesnych Mandalorian. Teraz odnoszą się do opowieści o stworzeniu świata, jak Akaanati`kar`oya (Wojna Życia i Śmierci) jako przenośne zobrazowanie głębszej filozofii. Opowiadano, że gwiazdy to upadli władcy Mandalory, istnieją też historie o mythosaurach, ale pragmatyczni, sceptyczni Mandalorianie dopatrują się w nich metaforycznego sensu.
Manda to stan bycia w pełni Mandalorianinem, w ciele, umyśle i duchu, nie odbierany jako klasyczne "niebo". Zwykle życie po śmierci Mandalorianina jest widziane jako wymiar duchowej energii w ciągłym wahaniu między stagnacją i okazją do zmian. W mandaloriańskiej mitologii, ten konflikt jest symbolizowany przez wieczną wojnę między leniwym bogiem Arasuum - uosobieniem biernego życia - i pełnym energii, niszczycielskim Kad Ha`rangirem, który wymusza ciągłe zmiany we wszechświecie. Każdy Mandaloriański wojownik, który umiera, dołącza do "niebiańskiej" armii, broniąc dzieci i żon żyjących w spokojnych, pokojowych domostwach - jedynym miejscu uznawanym za nieprzemijalny, stały stan egzystencji.
Pojęcie Dar`manda Do góry
Mandaloriański sposób życia opiera się na pragmatyzmie. Życie i wiara w mandaloriańskie idee to jedyne, co utrzymuje ten wędrowny lud razem i pozwala zachować jego tożsamość. Bez poświęcenia tym zasadom, społeczność znika albo jest wchłaniana przez inną kulturę. Bez konkretnej rasy, historii narodowej i konkretnego terytorium, tylko wartości i kultura przechodzą z ojca na syna. Jeśli nie są przekazywane w prawidłowej formie, społeczność jest zgubiona.
Klasyczni Mandalorianie uważają bycie dar`manda - kimś ignorującym swoje mandaloriańskie dziedzictwo - jako najgorszy możliwy los. Ciężko to zrozumieć nie-Mandalorianom (aruetiise, mające wiele znaczeń od nie-Mandalorianina po wroga) ale przyrównuje się to do nieposiadania duszy czy życia po śmierci. Zatarcie własnej tożsamości jest widziane podobnie jak los ludzi tracących swoje dziedzictwo. Aby być częścią manda, społeczności Mando`ade, osoba musi zrozumieć podstawowe zasady swojej kultury i przyjąć ideały Mandaloriańskiego kar`ta - serca, a w tym przypadku duszy. Oznacza to odpowiedzialność za następne pokolenia, lojalność innym członkom i ducha walki. Bez tego, osoba jest uważana za straconą na wieczność.
Zadanie przekazania dzieciom ich przeznaczenia bycia częścią manda wykonywane przez Cuy`val Dar - Mandaloriańskich szkoleniowców pracujących przy szkoleniu Wielkiej Armii Republiki - było dokładnie takie samo, jak gdyby wychowywali własnych synów. Ci instruktorzy wierzyli, że jeśli nawet żołnierze ginęli w walce nigdy nie odczuwajac życia w prawdziwej społeczności Mando, mieli wieczne zapewnione miejsce w świadomości ludu.
Codzienne życie, i śmierć. Do góry
 Mandaloriańska idea domu (yaim) odzwierciedla bezpieczeństwo i spokój, który można znaleźć nawet w tymczasowym miejscu zamieszkania. Dla Mandalorianina dom jest tam, gdzie jego zbroja. Niektóre rasy nomadów używają namiotów, ale Mando`ade wolą budować tymczasowe domki, znane jako vheh`yaime, z plecionego drewna i glinki, albo zajomować domy pokonanych przeciwników. Słowo "tymczasowe" ma dużą rozciągłość, od jednej nocy nawet do lat. Mandalorianie nigdy nie uznają żadnego mieszkania za stałe. Zawsze są gotowi do przeprowadzki w jednej chwili. Spokojne rasy zwykle obchodzą swoje doroczne święta bazując na porach roku na swojej planecie, ale ponieważ Mando`ade podróżują od świata do świata, zwykle wyłamują się z tego schematu. Ci z Concord Dawn - najczęściej farmerskie rodziny -
ciągle oznaczają koniec zbiorów według kalendarza tego świata, ale zwykle najważniejsze wydarzenia - urodziny, rocznica, ślub, śmierć - są jedynymi obchodzonymi regularnie. Niepewność następnego dnia powoduje, że większość Mandalorian bawi się kiedy tylko może, korzystając z napitków, wspólnych śpiewów i odpoczynku ze swoimi rodzinami czy klanem. Dla profesjonalnych żołnierzy, śmierć jest ryzykiem wliczonym w zawód. Ale w przeciwieństwie do tego, co mogłoby się wydawać aruetiise, Mandalorianie nie przyjmują tego tak lekko. Grzebanie ciał jest rzadkie - Mand`alor i najważniejsi członkowie społeczności to wyjątki - ponieważ nomadzi zwykle nie mają cmentarzy. Noszenie za sobą ciał poległych jest też bardzo niepraktyczne. Społeczność zwykle kremuje swoich umarłych, jeżeli może odzyskać ciało, rozrzuca prochy i zatrzymuje jako pamiątki po zmarłym jego własności. Bardzo często jest to zbroja, która jest bardzo cenna. Jeżeli nie można zabrać lub nosić całej zbroi, bierze się zwykle jakąś część, na przykład hełm, rękawice czy napierśniki. Mando`ade wypowiadają imiona najbliższych zmarłych każdej nocy przed snem jako akt pamięci o zmarłych. W Mando`a jest słowo, które opisuje stan umysłu podczas rozpamiętywania najlepszych chwil spędzonych z rodziną lub wspominania zmarłych - aay`han. Najbliższym tłumaczeniem w Basicu jest "gorzko-słodki", ale bardzo ciężko tak naprawdę opisać jak ważne jest to dla Mandalorian. Dwojaka natura tej emocji jest bardzo ważna wśród takiego ludu pełnego przeciwieństw.
Jedzenie i picie Do góry
Zarówno żołnierze, jak nomadzi muszą korzystać z żywności łatwej do przenoszenia, sycącej i prostej w przyrządzeniu. Mandalorianie nie są wyjątkiem. Mają kilka charakterystycznych dań, które mają wyrazisty smak ale spełniają wymagania potraw będących raczej jak wojskowe racje żywnościowe. Gihaal to wysuszone rybne danie podobne do pemikanu, odżywcznej mieszanki tłuszczu i białka, utrzymujące się latami bez mrożenia, ale posiadające ostry i wyrazisty aromat, który nie wszystkim przypada do gustu. Aruetiise uważają inne mandaloriańskie dania za lepsze. Uj`alayi (ciasto uj) to gęste, płaskie i niesamowicie słodkie ciasto zrobione ze zmielonych i miażdżonych orzechów, suszonych owoców, przypraw i syropu uj`jayl. Tihaar to silny, bezbarwny alkohol zrobiony z każdego owocu będącego pod ręką, jak eau-de-vie. Mimo, że Narcolethe jest widziany jako główny Mandaloriański trunek, wielu Mando`ade woli net`ra gal (czarne ale), które jest słodkim piwem jak stout czy porter. Shig to mieszanka ziół lub przypraw pita na gorąco, często robiona z szybko rosnącego smakującego cytrusowo zioła o nazwie behot.
Zbroja Do góry
 Gdyby zapytać kogoś co kojarzy mu się z Mandalorianami, z pewnością odpowiedziałby zbroja. Mando`ade nazywają ją beskar`gam, co oznacza stalowa skóra - znak, jak ważna jest w ich życiu. Zbroja, zwłaszcza charakterystyczny pełny hełm z wizjerem w kształcie litery T, jest obrazem Mandalorian, jaki ma cała galaktyka. Zbroja jest ceniona, zwłaszcza jesśli wykonana z niemal niezniszczalnego beskaru (mandaloriańskiej stali), metalu, który nie bierze swojej niezwykłej siły jedynie z naturalnych właściwości, ale także z mandaloriańskich technik obróbki. Dodatek węgla tworzy strukturę strukturę klatki, lżejszej od normalnych metali a jednak niezwykle silnej. Zbroja jest zazwyczaj przekazywania z pokolenia na pokolenie, zwłaszcza wykonana z beskaru. Jest personalizowana do potrzeb i upodobań noszącego i używana przez obie płcie. Kolory i oznaczenia na zbrojach mogą oznaczać wiele rzeczy, od klanu lub rodziny po stan umysłu czy konkretne zadanie. Matowe złoto oznacza pożądanie zemsty - czarny, pożądanie sprawiedliwości. Mando`ade często zmieniają kolor zbroi jeśli zmienili swoje zadanie lub klan. Z wyjątkiem Mandalora, oznaczenia nie oznaczają rangi, idei, której Mandalorianie nie akceptująś łatwo. Czasami jednak, kolor zbroi odzwierciedla jedynie gust noszącego, zwłaszcza niebieski i zielony są popularne. Podczas gdy inni żołnierze są za kamuflażem, Mandalorianie nie wydają się tym zbytnio przejmować. "Czym innym jest widzieć nas nadchodzących, a czym innym coś z tym zrobić", jak mówi popularne mandaloriańskie przysłowie. Pieczęcie - symbole malowane na hełmie lub napierśniku - często mówią o przynależności, rodzie lub ukochanych noszącego. Mogą być także znakami chwały, jak jai`galaar`la sur`haii`se (oczy jastrzębia). Lepiej znane jako jaig, są często nagrodami za odwagę przyznawanymi przez niektórych przywódców klanów. Ale jakkolwiek zbroja nie była by ważna jako symbol Mandaloriańskiej kultury, nigdy nie zapominają jak ważne jest to co czyni żołnierza - verd ori`shya beskar`gam - wojownik to więcej niż zbroja.
Mandalorianie to oszczędni ludzie, a wielu z nich zdołało zgromadzić duże kwoty. Mimo modnych obecnie w bankowości rachunków oszczędnościowych, z których wielu korzysta, dużą część pieniędzy przeznaczają na swoje zbroje i bronie. Biżuteria, jeśli już noszona, jest prosta i praktyczna. Często to ciężki pas lub bransoletka ze szlachetnego metalu - bardzo elastyczna forma zapłaty. Przekłuwanie uszu jest mało popularne, ponieważ kolczyki zerwane w walce mogą powodować obrażenia. Jeśli kiedyś spotkasz Mandalorianina z przekłutymi uszami i zobaczysz, że zdejmuje kolczyki - uciekaj. To znak, że planuje walczyć.
Obcowanie z Mando`ade Do góry
 Mandalorianie są bardziej aktywni społecznie niż się zwykle myśli. Większość aruetiise, gdy ich spotyka, jest po złej stronie blastera, ale jeśli spotka się Mando`ade w bardziej pokojowej sytuacji, są łaskawymi gospodarzami i wiarygodnymi partnerami w interesach. Tak długo, jak podążasz za następującymi zasadami, nie spotka cię ich agresywna strona.
* Mów to, co myślisz.
* Nie odmawiaj oferty napoju lub jedzenia - dla nomadów to największy komplement jaki mogą oferować gościowi.
* Nie podrywaj Mando`ade żadnej płci, chyba, że zamierzasz oferować małżeństwo i zostać Mando.
* Patrz w oczy, lub, jeśli mają hełm, w poziomą część wizjera.
* Zdejmij buty, wchodząc do ich domu.
* Natychmiast spłacaj swoje długi.
* Zachwycaj się ich dziećmi.
* Traktuj starszych Mando`ade z szacunkiem. Każdy, kto dożywa późnego wieku musi być wjątkowym wojownikiem i będzie w stanie ukarać Cię za brak respektu.
Niektórzy aruetiise tak zachwycają się charakterem i kulturą Mandalorian, że do nich dołączają. Takie życie nie jest dla ludzi o łagodnym usposobieniu, ale Ci, którzy cenią lojalność, poświęcenie rodzinie i entuzjastyczne podejście do życia odkryją, że taka droga jest dla nich najlepsza.
W końcu aliit ori`shya tal`din - rodzina to więcej niż krew.
|
|
|
|
 |
|
 |
|
|
|
